Plakaten av «pepparkakepersonen», på engelsk «genderbread person», symboliserer korleis kjønnsidentitet er lausriven frå kroppen sitt kjønn. Pepparkakepersonen er eit forsøk på eit fortetta samandrag av ei religiøs lære for tiktokgenerasjonen, meiner Anne Kalvig.
Leticia Haugen
Anne Kalvig: – Kjønnsidentitetsideologi og transaktivisme er religion for ei ny tid
Temaet i Samtiden 3-2023 er «kjønn – identitet og biologi». Alle artiklene om temaet kan leses her (etter hvert som de blir lagt ut).
Dette er et synspunkt. Artikkelen gir uttrykk for skribentens mening.
Anne Kalvig (fødd 1972) er professor i religionsvitskap ved Universitet i Stavanger. Ho har forska på kjønn, kultur og religion i samtida, og skriv for tida på ei bok om kjønnsidentitetsideologi og kjønnstru. Teksten her er basert på eit kapittel i denne boka.
Asbjørn Jensen / UiS
Kjønnsidentitetsideologi og transaktivisme er religion for ei ny tid. I denne teksten viser eg døme på korleis idear om «kjønnsidentitet» nå fungerer som trusdogme i ein religion me kan kalla kjønnsidentitetstru. Framvising av fromleik og aktivisme for at andre skal underlegga seg trua, er sentrale kultiske element, altså handlingssida av denne religionen.
Kva er religion? Ein klassisk definisjon er at religion er tru på åndelege vesen (Tylor 1871). Denne definisjonen gjer at me må stilla spørsmål om kva tru er, og kva åndelege vesen er, sjølv om me gjerne har nokre idear om kva dette tyder. Dette er typisk for definisjonar kring menneskelege fenomen, dei opnar opp for nye spørsmål. Ord som kunst og kultur er døme på andre slike «store» omgrep som kan definerast på mange ulike vis. I motsetning til definisjonen av «kvinneleg kjønnsidentitet» som «kjensla av å vera kvinne», bringar definisjonar vanlegvis inn nye komponentar og er ikkje slik sirkulære og meiningslause. Ein sirkulær definisjon er når noko blir forklart med tilvising til det same (synonym for dette). Både straffelov og behandlingsretningslinjer er i Noreg nå baserte på eit fenomen som blir definert sirkulært, nemleg kjønnsidentitet.
At religion har med tru å gjera, er ei vanleg oppfatning i vårt samfunn. Samstundes veit folk flest at religion kan handla om meir enn det. Religion har gjerne også ei samfunnsside eller ei funksjonsside (religion gjer noko, fungerer som noko, for individet og for samfunnet). Ein definisjon på religion som passar i vårt moderne samfunn, er til dømes denne frå antropologen Clifford Geertz, kring hundre år etter Tylor:
Religion er «eit system av symbol som bidrar til å etablera sterke, gjennomgripande og varige stemningar og motivasjonar hos menneske ved å formulera førestillingar som har med røyndomsoppbygging å gjera, og ved å ikle desse førestillingane ein slik aura av faktisitet at desse stemningane og motivasjonane synast overmåte realistiske» (Geertz 1973: 90).
Estetikken og ikonografien i brei forstand er påfallande barnsleg. Dei synest å vera meint å appellera til barn.
Merk at her er det skiljet mellom røyndom, det faktiske og religion som blir poengtert, der religion som symbolsystem, handlar om det som blir framstilt som fakta («aura av faktisitet») og som realistisk, utan å vera det. Dette er ein funksjonell religionsdefinisjon, med fokus på korleis religion verkar, primært i psyken: Religion etablerer nokre «sterke, gjennomgripande og varige stemningar og motivasjonar». Det blir ikkje sagt noko om gudar eller makter her.
Ein annan klassisk religionsdefinisjon er frå den franske sosiologen Émile Durkheim i 1912, og lyder slik: Religion er «eit heilskapleg system av trusformer og praksisar relatert til heilage ting, det vil seia ting sette til sides og forbodne, trusformer og praksisar som sameinar i eitt einskapleg moralsk samfunn, kalla ei kyrkje, alle dei som høyrer til desse» (Durkheim 2001 [1912]: 43). Heller ikkje her er det åndelege vesen eller gudar, men «heilage ting». Durkheim sitt fokus er på korleis religion verkar samfunnsstrukturerande.
Kjønnsidentitet med ein «aura av faktisitet»
Viss me slik tar utgangspunkt i antropologiske og sosiologiske innfallsvinklar til religion, korleis passar kjønnsidentitetsideologi inn her? Korfor passar det å omtala ideologien (idésystemet) kring kjønnsidentitet som religion?
Illustrasjon.
Leticia Haugen
Kjønnsidentitet som ein lausriven storleik som kan oppstå i feil kropp, er ei førestilling som ikkje har basis i fakta. Ein har som person nokre kjensler, som samfunnet seier og eventuelt du føler betyr at ein del av deg (sjela, sinnet, essensen, den du verkeleg er) har hamna i feil kropp, på mystisk vis. Då ein avgjorde at førestillinga om å vera fødd i feil kropp ikkje var ei vrangførestilling og ei liding der lindring kunne vera å få kjønnsimiterande behandling, gjekk ein over frå det faktuelle til det religiøse. Dette er nemleg ikkje berre ein ideologisk påstand om verdssyn og samanhengar som utløyser politiske krav, det er påstandar om «røyndomsoppbygging» som er kontrafaktiske, transcendente og metafysiske. Oppfatninga har som basis og konsekvens at me må godta overempiriske påstandar som sanne. At folk har kjensler, er fakta. At kjensler kan bety at folk er eit anna kjønn enn det dei er, er ei sjelsbasert trusførestilling som nå er gjeven ein «aura av faktisitet».
Trusopplæring i skolen
Det var tidlegare ein premiss i skolen at Gud blei menneske og vandra omkring oss som Jesus Kristus som gav sitt liv for vår frelses skuld. Me fekk faktisk landsdekkande skolevesen ut frå denne grunntanken. Barna måtte nemleg læra å lesa Bibelen og katekismen, slik at dei kunne bli konfirmerte som stadfesting av dåpen. Slik bygde ein religiøs institusjon (kyrkja) opp det som skulle utvikla seg til å bli ein sekulær institusjon (offentleg skole) (Skeie 2015: 234). Det har vore ein kamp mellom religiøse og sekulære krefter for å bestemma kva plass kristendommen skal ha i skolen. I dag er det framleis diskutert kor mykje plass undervisning om kristendom skal ha, men det er brei semje om at det ikkje lenger skal vera trusopplæring, men undervisning om religion.
Ein vanleg, autoritativ reaksjon når nokon vil kritisera eller diskutera idear høyrande til dette prosjektet, er at det er forbode å diskutera.
Når det gjeld kjønnsidentitet og det å vera «fødd i feil kropp», har me gått motsett veg. I den sekulære institusjonen skolen er det blitt bestemt at det skal vera opplæring og haldningsarbeid som lærar barna at det er fullt mogleg å ha fått «tildelt» feil kjønn, og at barn sjølve må kjenna etter kva kjønn dei eigentleg er. Dette blir ikkje undervist om som førestilling i religionsundervisninga, men som førestilling ikledd ein aura av faktisitet i naturfag og i andre fag.1 Eksterne aktørar får diktera korleis «kjønnsidentitet» skal bli forstått, og sanksjonar følgjer i og utanfor skolen dersom trua blir motsagt.2 Omfamning og framvising av trua blir handtert som fromleik, altså som døme på det gode, rettruande, moralske liv. Lærarstaben følgjer trusdirektiv frå lærebøkene, frå Utdanningsdirektoratet, frå FRI – Foreininga for kjønns- og seksualitetsmangfald, frå skoleeigar (kommunen) via skolesjef og frå rektorar. Elevane får understøtta trusopplæringa i skolen med massiv tilsvarande opplæring gjennom sosiale media, underhaldning og rikskringkasting. Til saman får ein etablert sterke, gjennomgripande og varige stemningar og motivasjonar hos barn, unge og vaksne ved å formulera førestillingar som har med røyndomsoppbygging å gjera, og ikle desse ein aura av faktisitet: Kjønnsidentitet er den du eigentleg er, og det er ein essens uavhengig av kroppen, som like fullt kan tyda at det var ein annan kropp du skulle hatt. Kroppen er vesentleg og uvesentleg på same tid, innan eit fragmentert menneskesyn.
Symbolsystem for varige stemningar (og forvirring) hos barn
Det omfattande symbolsystemet som gjev dei sterke og varige stemningane og motivasjonane, kretsar altså rundt kjønnsidentitet som essens lausriven frå kroppen. Trusdogmet om den ikkje-kjønna kroppen er på finurleg vis klistra til rettigheitskampen for å kunna elska menneske med likekjønna kroppar, altså homofil og lesbisk kjærleik. Her er det ei grunnleggande motseiing, men religion er ikkje like prega av logiske krav som filosofi, ideologi og politikk er det. Innan religion kan tvert imot det irrasjonelle og kontrafaktiske vera djupt meiningsfullt.
Pepparkakepersonen er eit forsøk på eit fortetta samandrag av ei religiøs lære for tiktokgenerasjonen.
Pride i alskens variantar, Pride-flagging, merkedagar og høgtidsperiode (juni) er samlande symbol for denne trua. «The genderbread person» er eit anna samlande symbol, så vel som einhjørningar, glitter, regnbogar og pastellfargar. «Transfargane» er som kjent babyblå og babyrosa. Estetikken og ikonografien i brei forstand er påfallande barnsleg. Dei synest å vera meint å appellera til barn. Vaksne kvinner og menn er generelt mindre opptatt av eventyrfigurar, pepparkakemenn, glitter og pastell. Liknande barnslege symbol og figurar er heller ikkje standard i andre religionar, eller ideologiar for den saks skuld.
«Pepparkakepersonen», på engelsk «genderbread person», som ordspel på gingerbread (pepparkake), er ei teikning og ein plakat utvikla over tid og i fleire versjonar, gratis tilgjengeleg på internett for heile verda.3 Ein smilande pepparkakefigur og diverse symbol, ord og forklaringar er det som utgjer plakaten. Han symboliserer korleis kjønnsidentitet er lausriven frå kroppen sitt kjønn. Plakaten er meint til bruk i skolar, og blir mellom anna prenta i norske læreverk for grunnskolen, og er endåtil nytta på medisinske høgskolar.4 Plakaten er ein moderne variant av gamle dagars nytestamentlege Jesus-plakatar i skolen. Der desse var maleriske framstillingar av Jesu liv, er pepparkakepersonen eit forsøk på eit fortetta samandrag av ei religiøs lære for tiktokgenerasjonen.
«Pepparkakepersonen», på engelsk «genderbread person», er ein plakat utvikla over tid og i fleire versjonar. Ein smilande pepparkakefigur og diverse symbol, ord og forklaringar er det som utgjer plakaten. Han symboliserer korleis kjønnsidentitet er lausriven frå kroppen sitt kjønn. Plakaten er meint til bruk i skolar.
Sam Killerman
Kjønnsidentitet, fortel plakaten, handlar om «kvinnelegheit» og «mannlegheit» (woman-ness og man-ness). Tekst og piler viser at dette kan variera frå ingenting til «full realisering» og er konkretisert som «personlegdomstrekk, yrke, hobbyar, kva ein likar og mislikar, roller og forventningar». Dette er det me tidlegare kalla kjønnsstereotypiar, kjønnsroller, kjønnsdelt arbeidsmarknad og liknande. Nå er det essensiell, metafysisk kjønnsidentitet. På plakaten er det «presisert» som noko som er ulikt kjønnsuttrykk, seksuell versus romantisk tiltrekking og anatomisk kjønn, som får eigne forklaringar med piler, symbol, graderingar og nær ugripeleg tekst.
Der er ei utmattande mengd påstandar og kategoriseringar knytt til pepparkaka. Det mentale, sosialt konstruerte, kontinuerleg veljande og framførte gjennom ytre teikn blir gjennom figuren som symbol på det nye mennesket, lempa på barn som ei tung brille med glas slipte for å visa røynda som tallause fragment. Pepparkakefiguren oppfordrar ungane til å vera ekstremt sjølvopptatte. Dei skal oppfatta personen dei er som grunnleggande fragmentert og som noko dei (som fråkopla sinn) skal laga system i, som om dei er spelutviklarar som lagar seg avatarar i ulike variantar. Barna oppøvast vidare i å setta merkelappar på fullstendig vilkårlege element av handlingar, interesser og framtoningar, og alt skal skje innan rammene av kjønn, som om alt handlar om kjønn. Det gjer jo ikkje det. Men bryt ein ned den basale, naturlege inndelinga av menneske i to kjønn og held fram andre kategoriar som like grunnleggande (til dømes hårsveis), har ein opna for «det sjølvskapte mennesket». Dette er eit framtidsmenneske der det ikkje treng vera kvinner som føder barn, me skapar alle oss sjølve, uavhengig av kjønn!
Endring av juridisk kjønn blir ein gjenfødsel, der nytt namn gjer at namnet foreldra dine gav deg, blir kalla «dødnamn».
Ein slik konstant introspeksjon og «sjølvskaping» er tid- og ressurskrevjande, og språket er forvanska inntil det uforståelege. The Genderbread Person er «skeiv teori» til barn, og like forvirra, fråkopla materielle realitetar, reell maktkritikk, mål og meining som skeiv teori til vaksne. Men berre tilsynelatande – det er sjølvsagt eit mål med dette. Det synast å vera å formidla eit spesifikt, narsissistisk, fragmentert menneskesyn. Mangfald og inkludering er det ikkje, for det får me ikkje gjennom å gjera oss besette av oss sjølve og av kjønn. Ei heller gjennom å kalla sosiale og kulturelle stereotypiar for indre identitetar, og å promotera eit kroppsfråkopla sinn og uendelege måtar å setta merkelappar på oss sjølve og kvarandre på. Foreininga FRI (med sine underavdelingar) og deira diverse opplæringsopplegg for skole og mange andre sektorar, legg opp til same introspeksjon og konstante fokus på merkelappar og inndelingar, kalla «interseksjonalitet» og «normkritikk».
Heilage ting og tabu
Geertz framheld ikkje at noko er «heilagt» i sin religionsdefinisjon. Det gjer Durkheim, sitert over, han omtalar «heilage ting» som «ting sette til sides og forbodne». Heile det «skeive prosjektet» for aksept av kjønnsidentitetsideologi kan slik omtalast som heilag, for ein vanleg, autoritativ reaksjon når nokon vil kritisera eller diskutera idear høyrande til dette prosjektet, er at det er forbode å diskutera. Det er sett til sides, opphøgd og omgjeve av forbod. Bryt ein regelen her, vil det «utsletta liv» som «dehumaniserande retorikk». Det er altså dødbringande, eller også syndig og noko som leier til fortaping, det å villa diskutera kjønnsidentitet som noko anna enn «den du verkeleg er» og ditt eigentlege Sjølv.
Vanleg samtale eller diskusjon skal såleis ikkje gjelda her, det er tabu (religiøst forbod mot å nemna eller nærma seg noko eller nokon). Det er tabu å seia at ein transidentifiserande person er det kjønnet han eller ho er, sjølv om ein vedkjenner at personen identifiserer seg som «trans». Kjønn i offentlege register, som fødselsregister, blir sett til sides og forbode med Yogyakarta-erklæringa som heilag skrift. I dette dogmatiske skriftet, lansert i 2007 med utvida versjon i 2017, er «kjønnsidentitet» den aller heilagaste komponenten som skal ærast.5 Endring av juridisk kjønn blir ein gjenfødsel, der nytt namn gjer at namnet foreldra dine gav deg, blir kalla «dødnamn». Eit dynamisk vekselspel mellom omgrep og førestillingar knytt til liv og død, tabu og tillate, lys og mørke, veks fram.
Trussamfunn
Kring «kjønnsidentitet» får ein slik «eitt einskapleg moralsk samfunn, kalla ei kyrkje, alle dei som høyrer til desse [trusformer og praksisar]». Kyrkje er her meint som generell term for eit trussamfunn, og det som sameinar dette samfunnet, er moral. Denne blir etablert og framvist gjennom dei trusformer og praksisar som den heilage tingen gjev opphav til. Kjønnsidentitet gjev opphav til og er samstundes avhengig av at fellesskapen vurderer overempiriske påstandar om kjønn som sanne. Overflate, det ytre og «performativitet» viser i opp-ned-verda til noko meir ekte og inderleg enn kroppar, som skal underleggast mindre eller større endringar. Samstundes er kjønnsidentitet fast, udiskutabelt og konstituerande for sjølvet. Men tid som avgrensande faktor skal ikkje gjelda: det kan godt henda at «sjølvet» sjølv «veit» at kjønnsidentiteten er skiftande på ulike dagar, tidspunkt, situasjonar. Såleis kan ein transtalsmann stå fram og fortelja at når sjelekvinna vil fram visse dagar, då trengst det lang tid i dusjen, medan han er rask og effektiv dei morgonane han er mann.6 Inkje juridisk kjønnsskifte er påkravd, kjønnsidentitet er verna karakteristikk i diskrimineringslova.
Me ser pronomen føydde til namn hos alt frå politikarar og høgtståande funksjonærar i det offentlege, til akademikarar og kvarmannsen på Twitter.
Moral og fromleik er knytt til at det enkelte sinn kontrollerer si verd – på tvers av materialitet og tid. Alle andre må ikkje berre akseptera dette, men spela si rolle opp mot det som passar for det «performative» sinnet, samstundes som eins eiga, subjektive sanning også skal framførast. Verkelege kollektiv og kollektiv handling basert i materiell verdsforståing, gjeld ikkje lenger.
Innanfor og utanfor
Klede, frisyre, namn og eventuelle kroppsendringar viser kven som er innanfor og utanfor. Kroppsmodifisering er velkjent frå religionane si verd. Signalisering gjennom bruk av Pride-symbol er ein annan måte å vera from på, dersom du ikkje sjølv høyrer til den inste kretsen som innrettar store delar av livet ditt til denne trua. Ikkje minst er det å oppgje kva som skal gjelda som pronomen for deg, ein måte å visa at du høyrer til trussamfunnet og er aktiv, ikkje passiv deltakar. I eit samfunn der språk og teiknutveksling er særs viktig og allstad nærverande på eit stort tal digitale plattformer, blir språket ein effektiv katalysator for endring av røyndomsoppfatning og etablering av stemningar og motivasjonar. Når til dømes kvinner oppgjev på alskens plattformer og signaturar («Twitter-bio», epost-avsendar) at deira pronomen er ho/henne, fortel dei samstundes: «Dette er eit val, eg tar grep om mitt eige liv. Eg, den ikkje-kroppslege, eigentlege delen av meg, er tilfeldigvis einig i kjønnet eg blei tildelt av legane ved fødsel, og eg gjev løyve til at samfunnet skal kunna omtala meg som ’ho’.» Dette er talehandlingar som er overflødige, absurde og lattervekkande i eit samfunn som opererer med felles språk og felles røyndomsoppfatning kring materielle fakta.
Illustrasjon.
Leticia Haugen
Men me er jo ikkje lenger eit slikt samfunn. Dermed ser me pronomen føydde til namn hos alt frå politikarar og høgtståande funksjonærar i det offentlege, til akademikarar og kvarmannsen på Twitter. Særleg absurd er dette som talehandlingar frå den enkelte og ut, for dialogen ein då presumptivt opnar opp for, er jo mellom ein sjølv som eit «eg» som får eit «du» tilbake, ikkje som ein tredjeperson (altså som «han/ho» og diverse påfunn frå nyspråket, som hen, hin eller de/dei om person i eintal). Så pronomenerklæringa er noko så høgttravande som eit bod om korleis eg skal omtalast av andre når eg ikkje sjølv er med i samtalen. Men det gjev meining innan kjønnsidentitetsreligionen, for viss kjønnsidentitet er den eg eigentleg er, sjølve min verdi som menneske, ja då bør ikkje andre menneske trakka på mitt inste eigentlege i mitt fråvær med å nytta feil pronomen. Då blir eg spotta og krenka – kjønnsidentitet som ikkje-kroppsleg førestilling er eit skjørt byggverk som må understøttast i flest mogleg samanhengar for ikkje å falla i saman.
Eit problem her er at i motsetning til namn, som er eigennamn, er pronomen fellesnamn som er i staden for namn, bokstaveleg tala. Om ein mann vil kalla seg Veronica, er det ingenting i namnelova som hindrar det.7 Namn kan me velja sjølve eller foreldra vel vanlegvis for oss. Kjønnsnøytrale eigennamn finst også. Viss eg må omtala menneske innan dei to kjønnsklassane med pronomen høyrande til motsett kjønn, eller med noko som viser til fantasikjønn (hen, hin), blir eg tvungen til å delta i ei usann talehandling basert på korleis språket er bygd opp. Då må eg avsverja språket som felleseige, eg må avsverja meg sjølv og alle andre som ikkje høyrer til kjønnsidentitetsreligionen, eg blir tvungen til å tala usant om verda. Eg blir tvungen til å erklæra at røynda er subjektivistisk, at det ikkje finst objektiv sanning. Men umogleg nok, i eit allereie umogleg, subjektivistisk prosjekt, er det ikkje med meg som subjektet røyndommen faldar seg ut frå og krinsar rundt, men med den pronomenkrevjande andre, som røyndomsautoritet. Det er som kjent ikkje slik språket fungerer, og meiningsfull samtale kan ikkje komma ut av slike premiss.
Å bli den du eigentleg er
Samfunnet vårt er nå grunnleggande prega av religionen, den moralske fellesskapen, knytt til den heilage tingen kjønnsidentitet. Lovsystem, utdanningssystem, helsevesen, forvalting, media og offentlegheit sluttar nemleg opp om kjønnsidentitet, utan spørsmål, sjølv om tilfredsstillande definisjonar og påvisingar manglar. Kjønnsidentitet er uhandgripeleg og eksistensielt viktig, slik førestillinga om sjel har pleidd å vera det. Sjel er for mange eit viktig og vakkert konsept, men i motsetning til kjønnsidentitet er det ikkje nedfelt i lovsystem, utdanningssystem, helsevesen, forvalting, media og offentlegheit som heilag ting. Sjel høyrer til trusverda, til filosofien, til kunsten. Kjønnsidentitet skal høyra til alt, og trumfa alt.
Me som ikkje høyrer til kjønnsidentitetstrussamfunnet – kvinnesakskvinner, til dømes – blir dømde som umoralske, som falne og grufulle. Sidan me ikkje har del i den moralske fellesskapen, kan me trugast med straff, vald og død utan at det vekker særleg merksemd.8 Det store fleirtalet høyrer nemleg til kjønnsidentitetsreligionen, frivillig og entusiastisk eller meir ufrivillig og gjennom stadfortredarar. Dei sterkt truande så vel som dei «slapt truande» ser kva som skjer med kjettarane eller ateistane, og det freistar ingen å setta seg i vår posisjon.
Kjønnsidentitet er uhandgripeleg og eksistensielt viktig, slik førestillinga om sjel har pleidd å vera det.
Nokre er ivrigare og mektigare enn andre i dette systemet, og har roller som presteskap, karismatikarar og religiøse virtuosar eller mystikarar. Dette er til dømes politikarar som har gått i bresjen for utviklinga, leiarar i diverse organisasjonar som har kjønnsidentitetsideologi som agenda, eller organisasjonar som har knytt seg sterkt opp til andre som har dette som agenda. Kjønnsidentitetstru kan vera avgjerande for pengeflyt mellom grupper, instansar og organisasjonar, og for folks personlege inntektsgrunnlag. Dei karismatiske, særleg talentfulle eller insisterande på denne religionsscena er dei som får heile sin person og sitt liv til å handla om dette prosjektet, og som til dømes inntar ei guru-rolle. Legen og sexologen Esben E. P. Benestad blir kalla guru av sine tilhengarar, og han formidlar frå diverse scener sin kjønnsidentitet som det magiske elementet som gjev livet fylde, eksistensiell meining og ekstase. I ein artikkel der han framheld at det finst sju kjønn og der Eunuch Archives9 er kjelde, skriv han (Benestad 2010):
Dette er ein gledesbodskap! Ulikt-kjønna eller ikkje-kjønna individ har levd liv som gjer dei visare, som gjer at dei kan sjå ting som er usynlege for majoriteten. I denne atmosfæren kan me fruktbart utforska verdien av transtalent og andre kjønna eller ikkje-kjønna talent i fortid, nåtid og framtid. (…) Ein klient seier: «Trans er eit hundre prosent val, dei andre er bare tilnærmingar! (…) Motsett skildringar av atypisk kjønnsåtferd og/eller atypisk kjønna kroppar som mentalt eller somatisk forstyrra, ser eg desse fenomena som sinn/kropp-talent.10
Nokre er ivrigare og mektigare enn andre i dette systemet, og har roller som presteskap, karismatikarar og religiøse virtuosar eller mystikarar.
Det viser seg at dersom ein fyrst har eit slikt talent, kan ein på magisk vis også kroppsleggjera, eller identifisera seg inn i, andre grupper sine rettigheitskampar. «Me er vår tids jødar», erklærer Benestad i podkast.11 «Eg er eit urfolk utan eit land», uttalar han på engelsk i ein TED-talk i Arendal, med tittelen «Transgifted».12 Slik uttrykker han at «transtalent» er noko urtidig, verneverdig, noko som er relatert til stadeigen kunnskap, økologisk visdom og gjerne spiritualitet, relasjon til eit landområde – alle desse assosiasjonane «urfolk» i folkeleg forstand vekker. Men trans som urfolk er altså eit undertrykt og diskriminert urfolk, Benestads urfolk er eit «folk utan land», eventuelt «jødar». Dette kjem altså frå ein etnisk norsk mann i Noreg, i eit høgstatus-yrke som lege og med kjendisstatus som er dei færraste legar forunnt. «Som urfolk har me eit akutt behov for å elska og æra oss sjølve», messer han frå scena. Offer-identifisering er sentralt, og Benestad gestalta også Jesus som trans frå scena i fjor.13
Jakta på autentisitet og å bli den «du verkeleg er», er i kjønnstrua vidareført som ein intens, altomfattande og kroppsmodifiserande variant av tidlegare religiøse trendar som fokuserte på «det indre» og autentiske (og ikkje på kjønn i og for seg). Kjønnsidentitetsreligionen er samstundes av omgjevnadene tatt på eit alvor som aldri blei til dømes nyreligiøsiteten til del. Der dei nyreligiøse blei og blir latterleggjorde for å venda blikket innover, blir dei transidentifiserande gjerne sett på som menneske for ei ny tid, som inkarnasjonen av framsteg og utvikling der me legg «tokjønnsmodellen» bak oss. «Bare individet sjølv kan vita kven det verkeleg er.»
Dei vonde andre
Det er utelukkande dei mest forstokka og dogmatisk vantru, dei som heng fast i det gamle og vonde, som kvinnesakskvinner, visse kristne og høgreekstreme/nazistar, som er ute av stand til å skjønna dette, er bodskapen som blir spreidd. Som med Elsa Almås, kona til Benestad, sine ord: «Det vi imidlertid har sett i denne perioden, er innflytelse fra radikale feminister, ultra-høyre og fundamentalistisk kristne miljøer. Vi ser med undring på at disse svært forskjellige miljøene har funnet hverandre.»14 Og såleis kan Human-Etisk Forbund-leiar Christian Lomsdalen på «transsynlegheitsdagen» den 31. mars 2023, i VG skissera opp samband mellom nazistar og kvinner som hevdar kvinners rettar som kjønnsklasse.15 Slike kvinner, som Kellie Jay-Keen (Posie Parker) og Tonje Gjevjon, blir i teksten kalla antitrans, samstundes som motsatsen til desse kvinnene er «det sunne samfunnet» der transsynlegheita er sterk, fordi «trans» alltid har funnest, ifølgje Lomsdalen. Det er sjølvsagt ikkje tilfelle at det alltid har funnest menneske som har fått utdelt feil kroppar til rette sjeler. Det har funnest menneske som er blitt tildelte andre kategoriar av kjønnsroller, og særleg gjeld dette homofile og feminine menn i ulike samfunn og til ulike tider. Desse mennene har fått ein utskilt status som eit «tredje» kjønn, der dei også ofte blir utnytta seksuelt av andre menn, jamfør hijra i India og kathoey i Thailand.
Religiøs tru er ikkje gale i og for seg, det er jo kva konsekvensar ho får, som blir avgjerande. Å visa respekt for førestillinga om menneske som vesen fråkopla kroppen, med kjønna sjeler, kan fungera gjennom å regulera dette som religion. Då blir ikkje andre sine rettar undergravne. Då har du trusfridom til å oppfatta kroppen og sjela di nett som kva du vil, men ingen andre har plikt til å overta trua di, nettopp grunna trusfridommen som demokratisk verdi. Og nett som med andre trusformer, kan ikkje desse overstyra materielle og faktuelle forhold og rettar baserte på desse.
Referanser
1) Sjå nettstaden skeivteori.no for læreplanen frå 2020, kompetansemål, utdrag frå nye, norske lærebøker, lærarrettleiingar og dokumentasjon av samarbeidsavtalar mellom Foreningen FRI og Skolelederforbundet, Skolenes Landsforbund, Pedagogstudentene og Fagforbundet.
2) Trugsmål om oppseiing blei til dømes reaksjonen då ein lærar i osloskolen kritiserte vedtak om at skolen skulle vera offisiell del av Pride: https://www.dagbladet.no/nyheter/bor-sparke-laerer-etter-pride-uttalelser/76363591. Rianne Vogels blei oppsagd frå jobben fordi ho skreiv kritisk om kjønnsidentitetsideologi på twitter: https://www.tv2.no/nyheter/innenriks/beskyldes-for-a-ha-spredt-de-mest-fucked-up-transfobiske-ting/15616724/. Kvinnesakskvinnene Christina Ellingsen og Tonje Gjevjon er begge politietterforska som hatkriminelle, for å ha ytra seg kritisk til kjønnsidentitetsideologi: https://www.youtube.com/watch?v=mopMFfMlwvE; https://afterellen.com/tonje-gjevjon-is-lesbian-not-criminal/.
3) https://www.genderbread.org/resource/genderbread-person-v4-0-poster.
4) https://www.umassmed.edu/dio/committee-on-equal-opportunity-and-diversity/lgbta/.
5) https://yogyakartaprinciples.org/principles-en/yp10/.
6) https://www.aftenbladet.no/magasin/i/abjek7/aa-vaere-seg-selv.
7) Dette er ikkje særleg nemnt i namnelova, men i rundskriv frå 2002, som fastslår at namn for motsett kjønn er tillate for personar som skiftar juridisk kjønn og at «Det skal også tillates jentenavn for menn og guttenavn for kvinner som har en transgender identitet (transepersoner) uten at de nødvendigvis er i gang med en kjønnsskifteprosess». https://www.regjeringen.no/no/dokumenter/rundskriv-g-2002/id109097/.
8) To av tallause døme: https://www.instagram.com/p/Ca2n1LTgDYj/ (femte biletet i posten) – banner bore av Blitz-ungdom i 8. marstoget i Oslo i fjor. Norsk drapsspel der kvinnesakskvinner skal få hovudet knust med stein eller drepast med motorsag eller skytevåpen, og der me ber logo til forveksling lik WDI sin: https://store.steampowered.com/app/2192840/Terfenstein_3D/.
9) Eunuch Archives er eit nettforum der menn over tid har delt sadistiske og pedofile fantasiar med kvarandre, om kastrering av mellom anna gutebarn. Benestad har lenge fronta «evnukk» som eit eige kjønn, mellom anna i ein «opplæringsvideo» som ligg ute på nrk.no. I siste «Standards of Care»-oppdatering frå den internasjonale organisasjonen WPATH, som lagar «retningslinjer» for behandling på transfeltet, er det nå inkludert eit kapittel om evnukk, også med tilvising til Eunuch Archives.
10) I engelsk original: «These are tidings of joy! Differently gendered or non-gendered individuals have lived lives to make them wiser, to make them see things that are invisible to the majorities. In this ambiance we may fruitfully explore the value of transetalents and other gendered or non-gendered talents in the past, present and future. (…) On [sic] client says: ‘Transe is a hundred percent option, the others are only approximations!’ (…) Contrary to descriptions of atypically gendered behavior and/or atypical gendered bodies as being mentally or somatically disturbed, I see these phenomena as mind/body talents.» Frå side 228, 229 og 231.
11) https://www.youtube.com/watch?v=i-DMrmSZ_fA.
12) https://www.youtube.com/watch?v=H6blufLgo_U.
13) https://www.teaterinnlandet.no/evangeliet-etter-jesus-himmelens-dronning/.
15) https://www.vg.no/nyheter/meninger/i/WRaznL/et-samfunn-der-transfolk-er-synlige-er-et-sunt-samfunn
Litteratur
Benestad, E.E.P. 2010. «From gender dysphoria to gender euphoria: An assisted journey», i Sexologie, 19(4). 225−231. http://dx.doi.org/10.1016/j.sexol.2010.09.003 .
Durkheim, É. 2001 [1912]. The Elementary Forms of Religious Life. New York: Oxford University Press.
Geertz, C. 1973. The Interpretation of Cultures. New York: Basic Books Inc.
Skeie, G 2015. «Statlig styring og folkelig engasjement. Religion og skole mellom det globale og det
lokale», i A. Kalvig og A.R. Solevåg (red.). Levende religion. Globalt perspektiv – lokal praksis. Stavanger: Hertervig Akademisk. 232−249.
Tylor, E.B. 1958 [1871]. Primitive Culture. New York: Harper and Brothers Publishers.